ރާއްޖޭގެ އެޗްއައިވީގެ ހާލަތު

އެކުއައިޑް އިމިއުނޯޑެފިޝެންސީ ސިންޑްރޯމް (އެއިޑްސް) އަކީ ހިއުމަން އިމިއުނޯޑެފިޝެންސީ ވައިރަސް (އެޗްއައިވީ) ގެ ޒަރިއްޔާއިންޖެހޭ ބައްޔެކެވެ.

އެޗް.އައި.ވީ ވައިރަސް ހަށިގަނޑަށް އެރުމަށްފަހު، އަހަރުތަކެއްގެ ތެރޭގައި ހަށިގަނޑުގެ ދިފާއީ ނިޒާމު ބަލިކަށިކޮށްލައެވެ. މީގެ ސަބަބުން އާއްމުކޮށް ނުޖެހޭ އެތައް ބަލިތަކެއް ޖެހެންފަށައެވެ. އެއިޑްސް ޖެހިފައިވާ ކަމަށް ބެލެވެނީ އެހިސާބުންނެވެ.

ރާއްޖޭގެ އެޗްއައިވީގެ ހާލަތު

ރާއްޖޭގައި އެޗްއައިވީ އެންމެ ފުރަތަމަ ފެނިފައިވަނީ 1991 ވަނަ އަހަރުއެވެ.

ރާއްޖޭގެ ތަފާސް ހިސާބުތަކަށް ބަލާއިރު 31 އޮކްޓޫބަރު 2024 ގެ ނިޔަލަށް މިބަލި ޖެހުނު މީހުންގެ އަދަދު ވަނީ 49 އަށް އަރާފައެވެ. އޭގެ ތެރޭގައި ހިމެނެނީ 7 އަންހެނުންނާއި 43 ފިރިހެނުންނެވެ. މީގެތެރެއިން 16 މީހުން މިހާރު ދުނިޔެ ދޫކޮށްފައިވާއިރު މި ވަގުތު 32 މީހުން ބައްޔަށް ފަރުވާހޯދަމުން އެބަދެއެވެ.

އެޗް.އައި.ވީ އަށް ދެވޭ ފަރުވާއަކީ އެންޓިރެޓްރޯ ވައިރަލް ޓްރީޓްމަންޓެވެ. 2004 ވަނަ އަހަރުން ފެށިގެން ރާއްޖޭގައިވެސް މިފަރުވާ އަންނަނީ ދެމުންނެވެ. މިއީ މުޅިން ހިލޭ ފޯރުކޮށްދެވޭ ފަރުވާއެކެވެ. އަދި އެޗް.އައި.ވީ އިން ރައްކާތެރިވުމުގެ ގޮތުން ދެވޭ ފަރުވާ Pre-exposure prophylaxis or PrEP ވެސް ރާއްޖޭގައި ލިބެން ހުރެއެވެ.

މީޑިއާތަކުން މަޢުލޫމާތު ފެތުރުމުގައި ތިރީގައިވާ މެސެޖްތައް އާއްމުންނަށް ފޯރުކޮށްދިނުން އެދެވިގެން ވެއެވެ.

• ޓެސްޓް ކުރުމުގެ މުހިއްމުކަން

- ޓެސްޓްކޮށް، ބަލި ނެތްކަން އަމިއްލައަށް ޔަޤީންކަން ހޯދުމުގެ މުހިއްމުކަން

- ކާކުކަން ނޭނގޭގޮތަށް ވެސް ޓެސްޓް ކުރެވޭ، އަދި ނަތީޖާ އެއްވެސް ފަރާތަކަށް ހާމައެއް ނުކުރެވޭނެ

- ރާއްޖޭގެ ކޮންމެ ހޮސްޕިޓަލަކުންވެސް އެޗް.އައި.ވީ އަށް ޓެސްޓް ކުރެވޭނެ، މީގެ އިތުރުން ޝީ އިން ޓެސްޓް ހެދޭނެ

- ބަލިވެ އިންނަތާ، އެންމެ ލަސްވެގެން ފުރަތަމަ ތިން މަސް ތެރޭގައި އެޗްއައިވީ ޓެސްޓް ހެދުން ވަރަށް މުހިއްމު- މައިމީހާގެ ހަށިގަނޑުގައި އެޗް.އައި.ވީ ވައިރަސް ހުރިނަމަ، އަވަހަށް ފަރުވާ ފެށުމުން މައިމީހާގެ ފަރާތުން ދަރިފުޅަށް އެޗް.އައި.ވީ ވާސިލްވުން ހުއްޓުވޭނެ

• އެޗް.އައި.ވީ އާ ބެހޭ އާއްމު މައުލޫމާތު

- އެޗް.އައި.ވީ އަކީ ރައްކާތެރިވެވޭ ބައްޔެކެވެ.

- އެޗް.އައި.ވީ އަށް ފަރުވާ ލިބެން ހުރެއެވެ.

- އެޗް.އައި.ވީ އަކީ އެއްކޮށް ފަސޭހަ ކުރެވޭ ބައްޔެއް ނޫނެވެ. ނަމަވެސް ކަނޑައެޅިފައިވާ ފަރުވާ ޤަވާއިދުން ބޭނުންކުރާނަމަ ދިގު މުއްދަތަކަށް ސިއްޙަތު ރަނގަޅު މީހެއްގެ ގޮތުގައި އާއްމު ދިރިއުޅުމެއް އުޅެވެއެވެ.

- ގަވާއިދުން ފަރުވާ ކުރާނަމަ ވައިރަސް ހުރި މީހެއްގެ ގައިން އެހެން މީހެއްގެ ގަޔަށް ވައިރަސް ވާސިލް ނުވާ މިންވަރަށް ލޭގައި ވައިރަސް ހުންނަ މިންވަރު ދަށްކޮށްލައެވެ. އެހެންކަމުން ބަލި ޖެހިފައިވާ މީހުން ޤަވާއިދުން ބޭސް ބޭނުންކުރުމަކީ ބަލި ފެރުތުން ހުއްޓުވުމަށްވެސް އެޅޭ ފިޔަވަޅެކެވެ.

- ބަލާބެލުމަށް ސިއްހަތު ރަނގަޅު މީހެއް ކަމުގައި ވިޔަސް، އޭނާއަށް އެޗް.އައި.ވީ ޖެހިފައި ހުރެދާނެއެވެ.

• ބަލި ފެތުރޭ ގޮތްތައް

- ރައްކާތެރި ނޫންގޮތުގައި ޖިންސީ ގުޅުން ހިންގައިފިނަމަ، އެޗް.އައި.ވީ ޖެހުމުގެ ފުރުސަތު އޮވެއެވެ.

- ސިރިންޖު ނުވަތަ ކަށި ބޭނުންކޮށްގެން މަސްތުވާ ތަކެތި ބޭނުންކުރާއިރު، އެކަކު ބޭނުންކޮށްފައި ހުންނަ ކަށި ފަދަ ތަކެތި އަނެކަކު ބޭނުންކުރުމުން އެޗް.އައި.ވީ ޖެހުމުގެ ފުރުސަތު ބޮޑުވާނެ އެވެ.

- އެޗް.އައި.ވީ ޖެހިފައިވާ މަންމަގެ ފަރާތުން، މާބަނޑު ދުވަސްވަރުއާއި ވިހެއުމުގެ ތެރޭގައި ނުވަތަ ގާތުން ކިރުދިނުމުން ދަރިފުޅަށް އެޗްއައިވީ ޖެހިދާނެއެވެ.

- އެޗް.އައި.ވީ ވައިރަސް ހުރި ލޭ އެޅިއްޖެނަމަ އެޗް.އައި.ވީ ޖެހިދާނެއެވެ.

• ބަލި ނުފެތުރޭނެ ގޮތްތައް

- މަދިރި ހެފުންފަދަ ކަންކަމުން އެކަކު ގައިން އަނެކަކު ގަޔަށް އެޗް.އައި.ވީ ނުފެތުރެއެވެ.

- ލޭ ހަދިޔާ ކުރުމުން (ލޭ ހަދިޔާކުރާއިރު ޓެސްޓުކޮށް އެޗް.އައި.ވީ ނެތް ލެއެއްކަން ކަށަވަރުކުރެވެއެވެ)

- އެޗް.އައި.ވީ ޖެހިފައިވާ މީހަކާ އެއް ތަށިން ކެއުން ނުވަތަ އެކުގައި ކެއުމުން އެޗް.އައި.ވީ ނުފެތުރެއެވެ.

- އެޗް.އައި.ވީ ޖެހިފައިވާ މީހަކު ބޭނުން ކުރާ ފާޚާނާއެއް ބޭނުން ކުރުމުން ނުވަތަ އެއް މާހަލެއްގައި ދިރި އުޅުމުން އެޗް.އައި.ވީ ނުފެތުރެއެވެ.

- އެޗް.އައި.ވީ ޖެހިފައިވާ މީހަކު ބޭނުންކޮށްފައިވާ އަންނައުނު ބޭނުން ކުރުމުން އެޗް.އައި.ވީ ނުފެތުރެއެވެ.

• އެޗް.އައި.ވީ އިން ރައްކާތެރިވެވޭނެ ގޮތްތައް

- އެޗް.އައި.ވީޖެހިފަ ނުވާ ވަފާތެރި އެއް ބައިވެރިއަކާއެކު ޖިންސީ ގުޅުން ހިންގުމުން އެޗް.އައި.ވީ ޖެހުމުގެ ފުރުސަތު ކުޑަކުރެވެއެވެ.

- ޖިންސީ ގުޅުން ހިންގާއިރު ކޮންޑަމް ނުވަތަ ހުރަސް ބޭނުން

- އެކަކު ބޭނުންކޮށްފަ ހުންނަ ސިރިންޖު / ކަށި ފަދަ ތަކެތި އަނެކަކު ބޭނުން ނުކުރުން

- އެޗް.އައި.ވީ ޖެހުމުގެ ރިސްކު ބޮޑު ފަރާތްތަކުން ޞިއްޙީ ޚިދުމަތްތެރިންގެ ލަފާގެ މަތިން އެޗް.އައި.ވީއިން ރައްކާތެރިވުމަށްޓަކައި ދެވޭ ފަރުވާ (ޕްރެޕް) ކަނޑައެޅިފައިވާގޮތުގެ މަތިން ފުރިހަމަކުރުން

- މާބަނޑު ދުވަސްވަރު ފުރަތަމަ 3 މަސް ތެރޭގައި އެޗް.އައި.ވީއަށް ޓެސްޓު ކުރުން އަދި ނަތީޖާ ޕޮޒިޓިވް ވެއްޖެނަމަ ކަނޑައެޅިފައިވާ ފަރުވާ ފުރިހަމަކުރުމުން ދަރިފުޅަށް އެޗް.އައި.ވީ ވާސިލްވުމުން ރައްކާތެރިކުރެވޭ.

2024 ވަނަ އަހަރުގެ އެއިޑްސް ދުވަހުގެ ޝިޢާރުގެ ގޮތުގައި ކަނޑައަޅާފައިވަނީ " އެޗް.އައި.ވީ އާއެކު ދިރިއުޅުން" މިޝިއާރެވެ. މިޝިޢާރު ދޭހަކޮށްދެނީ އެޗް.އައި.ވީ ހުރިކަން އަވަހަށް ދެނެގަނެ، ޤަވާއިދުން ފަރުވާކުރަން ފަށައިފިނަމަ، އެހެނިހެން ދާއިމީ ބަލިތައް ހުންނަ މީހުންނެކޭ އެއްގޮތަށް މުޖުތަމަޢުގައި އާއްމުދިރިއުޅުމެއް އުޅެވިދާނޭކަމެވެ. މިޝިއާރުގެ ދަށުން މިއަހަރު ދުނިޔޭގޭ އެއިޑްސް ދުވަހާ ގުޅުވައިގެން ހެލްތު ޕްރޮޓެކްޝަން އެޖެންސީން އިސްނަގައިގެން ފުވައްމުލަކުގައި، ހޮސްޕިޓަލް އަދި ސޮސައިޓީ ފޮރ ހެލްތު އެޑިއުކޭޝަން ގުޅިގެން ހަރަކާތްތަކެއް ކުރިޔަށް ގެންދިއުމަށް ރޭވިފައިވެއެވެ.

އެގޮތުން ކުރިއަށް ގެންދެވޭ ޙަރަކާތްތަކުގެ ތެރޭގައި:

- މަސްތުވާ ތަކެތި ބޭނުން ކުރާ ފަރާތްތަކަށް އަމާޒު ކޮށްގެން ޕިއާރ އެޑިއުކޭޝަން ޓްރޭނިން އަދި ޕީއަރ އައުޓްރީޗް ޕްރޮގްރާމެއް ސޮސައިޓީ ފޮރ ހެލްތު އެޑިއުކޭޝަނާއި ގުޅިގެން ފުވައްމުލައް ސިޓީގައި ކުރިޔަށް ގެންދިއުން

- އައްޑޫ އަދި ފުވައްމުލައްސިޓީގެ ސިއްޙީ ހިދުމަތްތެރިންނަށް އަމާޒުކޮށްގެން އެޗް.އައި.ވީ، ހެޕަޓައިޓިސް ބީ އާއި އަދި ޖިންސީ ގުޅުމުން އަރާ އެހެންބަލިތަކާއި ފަރުވާ އާއި ގުޅޭ ގޮތުން 1 ދުވަހުގެ ޓްރޭނިންގ އައި.ޖީ.އެމް.އެޗް ގެ އެހީތެރިކަމާ އެކު ފުވައްމުލައް ސިޓީގައި ކުރިޔަށް ގެންދިއުން

މީގެ އިތުރުން މީސްމީޑިއާގެ އެކި ވަސީލަތްތައް މެދުވެރިކޮށް އެޗް.އައި.ވީ އާއި ގުޅޭ މައުލޫމާތު ފޯރުކުރުން ހިމެނެއެވެ.