ކަނޑުގެ އުދަރެހުގައި ހަލުވިކޮށް ދުވެލި ބާރުކުރަމުން، ހަރަކާތެއްނެތި ވައިގެތެރޭގައި އުޅޭ ދޫނީގެ ހިޔަނި ފެނުމުން، އެއީ ހޯރައެއްކަން ޔަޤީންވެއެވެ. ކަނޑުމަތީގައި ދުވެލި ބާރުކޮށް އުދުހޭ މި ދޫނީގެ ހައިބަތާއި ފުރިހަމަކަމުން އޭގެ ވަރުގަދަކަން ދައްކުވައިދެއެވެ. އެހެންނަމަވެސް، މި ދޫނީގެ ދިރިއުޅުމުގައި ފޮރުވިފައިވާ އަޖައިބުތަކަކީ ކޮބައިތޯއެވެ؟
ހޯރައަކީ ސައިންޓިފިކް ނަމުން 'ލެސަރ ފްރިގޭޓްބާރޑް' ކިޔާ ދޫންޏެކެވެ. މިއީ ފްރިގޭޓްބާރޑް ޢާއިލާގެ އެންމެ ކުޑަ ބާވަތެވެ. ފިރިހެން ހޯރައިގެ ބުރަކަށީގައި ހުންނަނީ ކަޅު ކުލައެވެ. އަދި ބަނޑުގެ ދަށުގައި ހުންނަނީ ހުދު ކުލައެވެ. އޭގެ ކަރުގައި ހުންނަނީ ރަތް ކުލައިގެ ބޮޑު ގޮށްޓެކެވެ. އަންހެން ހޯރައިގެ ކުލަ ހުންނަނީ ތަންކޮޅެއް އަނދިރިކޮށެވެ. އަދި ކަރުގައި ހުންނަ ގޮށި ހުންނަނީ ހުދުކުލައިގައެވެ. ހޯރައިގެ ފިޔަގަނޑު ވަރަށް ބޮޑެވެ.
ހޯރައަކީ ހޫނު ސަރަޙައްދުތަކުގެ ކަނޑުތަކުގައި އާންމުކޮށް ދިރިއުޅޭ ދޫންޏެކެވެ. މި ދޫނި ޢާންމުކޮށް ފެންނަނީ އިންޑިއާ ކަނޑު، ޕެސިފިކް ކަނޑު އަދި އެޓްލާންޓިކް ކަނޑުގެ ހޫނު ސަރަޙައްދުތަކުގައެވެ. ދިވެހިރާއްޖޭގެ އެކި ކަންކޮޅުތަކުގައިވެސް މި ދޫނި އުޅޭކަން ފާހަގަކުރެވެއެވެ. ހޯރައިގެ މައިގަނޑު ދިރިއުޅުމުގެ ވެށްޓަކީ ކަނޑު މަތީ ސަރަޙައްދެވެ. ނަމަވެސް، ގިނަ ފަހަރަށް ރަށްރަށުގެ ރުއްގަސްތަކުގައި ތިބޭތަން ވެސް ފެނެއެވެ. ހޯރައަކީ ދަތުރުވެރި ދޫންޏެއް ނަމަވެސް، އެހެނިހެން ދަތުރުވެރި ދޫނިތަކާ ޚިލާފަށް، ވަކި މޫސުމެއްގައި ވަކި ސަރަޙައްދަކަށް ދަތުރުކުރާ ބާވަތެއް ނޫނެވެ.
ހޯރައިގެ މައިގަނޑު ކާނާއަކީ މަސްމަހާމެއްސެވެ. މި ދޫނި މަސް ހޯދަނީ ކަނޑުގެ މަތީގައި ދަތުރުކުރަމުން ދަނިކޮށް ފެންނަ މަސް ހިފައިގެންނެވެ. އަދި ބައެއް ފަހަރު އެހެން ދޫނިތަކުން މަސް އަތުލައިގަންނަ މަންޒަރު ވެސް ދެކެވެއެވެ. ހޯރައަކީ އާންމު ގޮތެއްގައި ޖަމާޢަތްތަކުގައި އުޅޭ ދޫންޏެކެވެ. މި ދޫނި ގިނަ ވަގުތު ހޭދަކުރަނީ ވައިގައި އުދުހެމުންނެވެ. އަދި ވަރަށް މަދުން ފެނުގައި ޖައްސައެވެ. ހޯރައިގެ އަޑަކީ ވަރަށް ތޫނު އަދި ހަރު އަޑެކެވެ. ފިރިހެން ހޯރައާއި އަންހެން ހޯރައިގެ އަޑު ވަރަށް ޚާއްޞަ ގޮތެއްގައި ތަފާތުވެފައި ވަކިވެއެވެ.
ބިސް އަޅާ މޫސުމުގައި، ހޯރަ ފަޅުރަށްރަށުގެ ރުއްގަސްތަކުގައި ހާލި ހަދައެވެ. ހާލި ހަދަނީ ރުކެއްގެ މަތީގައި ކުޑަ ފޮށްޓެއްގެ ސިފައިގައެވެ. ހޯރަ އާންމުކޮށް އަޅަނީ އެންމެ ބިހެކެވެ. ބިސް އެޅުމަށްފަހު, ބިސް ފީކޮށް، ކުޑަ ދޫންޏަށް ކާންދިނުމުގައި އަންހެން އަދި ފިރިހެން ހޯރަވެސް ބައިވެރިވެއެވެ.
އިންޓަރނޭޝަނަލް ޔޫނިއަން ފޮރ ކޮންޒަރވޭޝަން އޮފް ނޭޗަރ (އައި.ޔޫ.ސީ.އެން) ގެ ރެޑް ލިސްޓުގައި ހޯރަ ހިމެނިފައިވަނީ "ލީސްޓް ކޮންސަރން" ގެ ގިންތީގައެވެ. އެހެންނަމަވެސް، މޫސުމަށް އަންނަ ބަދަލުތަކާއި، ކަނޑަށް ތެޔޮ އެޅި ތަޣައްޔަރުވުމާއި، ޕްލާސްޓިކް ކުނީގެ ސަބަބުން މި ދޫނީގެ އާބާދީއަށް ނުރައްކާވަމުންދާކަން ފާހަގަކުރެވެއެވެ. މި ދޫނި ރައްކާތެރިކުރުމަށްޓަކައި ބައިނަލްއަޤްވާމީ ފެންވަރުގައި އެކި މަސައްކަތްތައް ކުރެވެމުންދެއެވެ. މީގެ ތެރޭގައި ހޯރަ ހާލި ހަދާ ސަރަޙައްދުތައް ޙިމާޔަތްކުރުމުގެ މަސައްކަތްތައް ހިމެނެއެވެ.
ދިވެހި ސަގާފަތުގައި ހޯރައަކީ ވަރަށް މުހިންމު ދޫންޏެކެވެ. ޒަމާނުއްސުރެ ދިވެހި މަސްވެރިން ހޯރަ ބޭނުންކޮށްފައިވަނީ މަސް އައިނު ދައްކާ ނިޝާނެއްގެ ގޮތުގައެވެ. ހޯރަ އުދުހެމުންދާ ދިމާލުގައި މަސް އައިނު އޮންނަކަމަށް ޤަބޫލުކުރެވެއެވެ. އަދި ދިވެހި ބަހުގެ ޢިބާރާތްތަކުގައިވެސް ހޯރައާ ގުޅޭ ޢިބާރާތްތައް ބޭނުންކުރެއެވެ. މިސާލަކަށް "ހޯރައަޅާފައި" މި ޢިބާރާތް ބޭނުންކުރަނީ ވަރަށް ހަލުވިކޮށް ދުވެލި ބާރުކޮށް ދިއުމަށެވެ. ހޯރައިގެ މުހިންމުކަން ދިވެހި ސަގާފަތުގައި އެހާ ބޮޑުވުމުގެ ސަބަބުން، ރާއްޖޭގެ އުތުރުގައި އޮންނަ ރަށެއްގެ ނަމަކަށްވެސް ވަނީ "ހޯރަފުށި" ކިޔިފައެވެ.
ހޯރައަކީ ކަނޑުގެ މަތީގައި ދަތުރުކުރާ، ޚާއްޞަ ސިފަތަކެއް ލިބިގެންވާ ދޫންޏެކެވެ. މި ދޫނީގެ ޙަޔާތާއި އާދަކާދަތައް ދިރާސާކުރުމަކީ ވަރަށް މުހިންމު ކަމެކެވެ. އަދި މި ދޫނި ރައްކާތެރިކުރުމަށް އަޅުގަނޑުމެން އެންމެން މަސައްކަތްކުރަންޖެހެއެވެ. ހޯރަ ރައްކާތެރިކުރުމަށްޓަކައި ކުރެވިދާނެ ކަންތައްތަކުގެ ތެރޭގައި ކަނޑު ސާފުކޮށް ބެލެހެއްޓުމާއި ޕްލާސްޓިކް ކުނި މަދުކުރުން ހިމެނެއެވެ. އަދި ބޮޑެތި ބިޔަކޮންހެދޭ ގަސްތައް ހޭޅިފަށްތަކުގައި އިންދާ އާލާކުރުން ފަދަ ފިޔަވަޅުތަކުގެ ސަބަބުން ހޯރައިގެ އާބާދީ ދަމަހައްޓައި، އަންނަން އޮތް ޖީލުތަކަށްވެސް މި ދޫނީގެ ޚާއްޞަ ސިފަތައް ބަލައި ދިރާސާކުރުމުގެ ފުރުޞަތު ލިބިގެންދާނެއެވެ.